Vothuat.vn – Văn hóa Việt Nam chuyển biến theo từng giai đoạn, nhất là văn hóa ngôn ngữ: viết và đọc.
Để khắc họa một giai thoại, một văn tự, hay một di huấn v.v… Người Việt thường sử dụng phổ thông 3 loại chữ viết đều có ảnh hưởng không nhỏ bởi các thời kỳ dân tộc ta bị đô hộ.
Đầu tiên nhìn thấy phổ biến từ các bằng chứng về lịch sử để lại lâu đời nhất, đó là chữ Hán, sau đó đến chữ Nôm (trong thời kỳ có xu hướng thoát Hán), kế đến là chữ quốc ngữ, song song với nhiều văn tự được viết bằng tiếng Pháp.
Đó là những chặng đường phát triển kinh qua từng giai đoạn ảnh hưởng văn hóa của ngoại quốc. Chưa kể một số phát âm theo tiếng địa phương. Hoặc theo tập quán của từng vùng miền, từng dân tộc.
Các bài ca quyết (bài thiệu), tên gọi của võ thuật cổ truyền Việt Nam xưa, đã sử dụng theo cách phát âm Hán hoặc Nôm, và có thể thấy hầu hết đều được truyền khẩu theo cách dạy võ thời xưa.
Tài liệu ghi chép đã ít lại còn thất thoát, hoặc sao chép thiếu chuẩn xác dẫn tới sự lệch lạc và nhiều câu tối nghĩa. Từ đó mỗi người suy diễn theo mỗi kiểu, dần dần bị thui chột những bài bản có giá trị của võ cổ truyền Việt Nam.
Vì vậy để diễn giải một cách chính xác ngữ và nghĩa của các bài thiệu, hay tên gọi này, cần có thời gian và sự hỗ trợ của giới chuyên ngành ngữ văn. Đồng thời áp dụng lý luận thực tế để có thể diễn giải mang tính chính xác cao, đồng thời làm sáng tỏ ý nghĩa của từng thế đánh trong quyền.
Nhiều câu tối nghĩa, không phù hợp với động tác, hoặc rất mơ hồ, thiếu tính khoa học. Nhưng do cả nể và bệnh sùng bái cá nhân cộng với việc rập khuôn, dù khi thể hiện mà không hiểu mình đang làm gì, tác dụng của việc làm hay thế đánh ấy ra sao, dẫn đến tình trạng “tam sao thất bổn”!
Lấy một ví dụ đơn cử như bài Quyền Lão Mai, một trong những bài quyền nổi tiếng của võ Cổ truyền Việt Nam. Theo tôi thì nội dung bài quyền không diễn tả một cây mai già như đa số các võ sư vẫn nghĩ và thể hiện qua nhiều bài viết hay video. Mà bài Lão Mai đã diễn tả lối đánh của một con khỉ (Hầu quyền). Chữ “mai” ở đây là một tên gọi khác của con khỉ.
Tùy theo địa phương, có nơi còn gọi con khỉ là “con Nuôi”, ông Tề, con Khọt. v.v… “mai”, nhất là vùng Bình Định, Phú Yên người ta gọi con khỉ là con “mai”. Trong bài Lão mai quyền thì “mai” con khỉ = Lão Mai là con khỉ già.
Trước hết ta cùng đọc lại một lần bài thiệu (ca quyết) diễn Nôm của bài Lão Mai quyền:
Lão Mai độc thọ nhất chi dinh (*)
Lưỡng túc khinh khinh tấn bộ hành
Thoái nhất bộ đơn hầu lão khởi
Phi nhất túc hoành khí thanh đình
Tàn nha hổ dương oai xiết tỏa (**)
Chuyển dốc long nổ lực lôi oanh
Lão hầu thối tọa liền ba biến
Hồ điệp song phi lão bản sanh
Nguyệt quách song câu lôi diễn chấn (***)
Vân tôn tam tảo hồ xà thành.
(*)Có thể do truyền khẩu mà chứ di thành chữ dinh. “Chi di” là di chuyển bằng tay. Nếu “chi dinh” thì không có nghĩa!
(**) “thiết tỏa” là lồng sắt. Nếu xiết tỏa thì không có nghĩa.
(***) “Viễn chấn” là tiếng sấm xa. Nếu “diễn chấn” thì không có nghĩa
Bài Dịch:
Mai già một cội một cành
Hai chân nhẹ lướt bộ hành tiến lên
Lui về một bước tọa liền
Luân thân tung cước trụ hình hiên ngang
Giương oai sức hổ đánh sang
Chuyển mình hồi bộ rồng càng ra uy
Khỉ già núp bóng một khi
Vụt chồm như sóng tức thì đánh lên
Hai bướm bay trước bản tiền
Vầng trăng vằn vặc hai viền móc câu
Liên hồi sấm động sơn đầu
Gom mây ba lượt quét mao thổi tà.
Câu thứ 1 : Lão mai độc thọ nhất chi di.
Được dịch là: Mai già một cội một cành. Nghĩa là khỉ già chân đứng tay đi.
Điều này là hình tượng nhìn thấy rất phổ biến ở loài khỉ. Khỉ có khả năng di chuyển, đu bám, chuyền từ cây này sang cây khác bằng 1 chân sau và một tay trước. Nghĩa là “Lão mai” ở đây (theo tên gọi khác của con khỉ già), độc thọ là một chân, nhất chi là một tay, di là di chuyển hay nói một cách khác là khỉ già đang di chuyển bằng một chân và một tay.
Câu thứ 2 : Lưỡng túc khinh khinh tấn bộ hành (hoành).
Được dịch là : Hai chân nhẹ lướt bộ hành (hoành) tiến lên. Nghĩa là hai chân nhè nhẹ bước đi (lưỡng túc là hai chân, khinh khinh là nhè nhẹ, tấn bộ hoành là dáng điệu đi tới).
Câu thứ 3 : Thoái nhất bộ đơn Hầu lão khởi .
Được dịch là: Lui về một bước tọa liền. Nghĩa là lui một bước lão Hầu ngồi xuống. Nghĩa là khỉ già lùi về một bước ngồi xuống để chuẩn bị.
Câu thứ 4 : Phi nhất túc hoành khí thanh đình.
Được dịch là: Luân thân tung cước trụ hình hiên ngang. Nghĩa là tung người, khỉ đá lăn thân xong trụ tại chỗ.
Câu thứ 5 : Tàn nha hổ dương oai xiết tỏa.
Được dịch là: Giương oai sức hổ đánh sang. Nghĩa là tấn công dũng mãnh như hổ nhe hàm răng phá lồng sắt. Chữ “tàn” đây là tàn bạo/tàn sát/hủy diệt .
Câu thứ 6 : Chuyển dốc long nổ lực lôi oanh.
Được dịch là: Chuyển mình hồi bộ rồng càng ra uy. Nghĩa là chuyển đòn đánh như rồng, long trời lở đất.(lôi oanh thiên địa)
Câu thứ 7 : Lão Hầu thối tọa liền ba biến.
Được dịch là: Khỉ già núp bóng một khi. Nghĩa là khỉ già lùi về thay đổi liền 3 thế
Câu thứ 8 : Hồ điệp song phi lão bản sanh.
Được dịch là: Hai bướm bay trước bản tiền. Nghĩa là song phi 2 đá như bướm vờn trước mặt.
Câu thứ 9 : Nguyệt quách song câu lôi diễn chấn.
Được dịch là: Vầng trăng vằn vặc hai viền móc câu. Nghĩa là 2 móc hình trăng khuyết đánh như sấm sét.
Câu thứ 10 : Vân tôn tam tảo hồ xà thành. Được dịch là : Gom mây ba lượt quét mao thổi tà. Nghĩa là gom mây quét sạch gian tà trời quang mây tạnh (thanh bình).
Tóm lại, qua phân tích như vậy sẽ thấy bài Lão Mai quyền không mô tả một cây mai già như xưa nay nhiều người vẫn tưởng, mà mô tả một lối đánh của lão Hầu (khỉ già). Có thể thấy đây là một bài võ thuộc thể loại Hầu Quyền.
Vả lại trong bài đã nhiều lần nhắc đến chữ “hầu” hoặc hình tượng của khỉ. Vậy có phù hợp với lối diễn tả “cội Mai già “ không nhỉ?
