Trong xã hội với nhịp sống bận rộn ngày nay, quỹ thời gian mỗi người dành cho việc tập luyện thể thao nói riêng và võ thuật nói chung ngày càng ít. Tự tập luyện tại nhà theo các bài bản online dần trở thành một quyết định quen thuộc của nhiều người, dù kết quả không thể so sánh với kiểu tập luyện truyền thống.
2 điều nên tự hỏi trước khi tập luyện võ thuật
Nếu định tập luyện võ thuật thì đừng “ảo tưởng”
Đã có rất nhiều bài viết nói rõ tác hại và độ khó của việc tự tập luyện võ thuật. Khác với mọi bộ môn học thuật khác, võ thuật có hai yếu tố không thể tự học một mình là tính tương tác và tính cảm nhận kỹ thuật. Thiếu đi hai yếu tố này, hầu hết những trường hợp tự tập luyện võ thuật đều đi vào ngõ cụt, đặc biệt là khi bạn đặt yếu tố “hiệu quả thực chiến” lên hàng đầu chứ không phải sự cải thiện về mặt thể chất (điều vẫn có thể “tạm” chấp nhận được khi tập luyện).
Vì vậy, mấu chốt thành công – thất bại của việc tự tập luyện là cố gắng bổ sung yếu tố tương tác, khả năng cảm nhận đúng kỹ thuật cũng như giữ cho lộ trình tập luyện luôn bám sát thực tế và những quan điểm lý thuyết đúng đắn. Trên thực tế, cũng có nhiều ví dụ tự tập luyện và vẫn thành công (như những nhóm tập luyện các môn võ thuật mới ở Việt Nam như Brazilian Jiujitsu thời điểm 2009 – 2012). Trên thế giới, tập luyện tại nhà cũng là một xu thế đã hình thành và phát triển với chất lượng không thể phủ nhận.
Dựa vào những ví dụ thành công đó, ta có thể đúc kết một số yếu tố cần đặc biệt cần có để tự tập luyện võ thuật và đạt hiệu quả cao nhất có thể:
TỪNG CÓ KINH NGHIỆM TẬP LUYỆN
Đây là điều khó đáp ứng nhất, nhưng lại quan trọng nhất. Việc bạn từng có thời gian tập luyện võ thuật một cách bài bản tại các phòng tập sẽ là nền tảng lớn nhất cho quá trình tự tập sau này.
Trước hết, bạn sẽ có được rất nhiều kỹ năng như khả năng mô phỏng lại động tác được hướng dẫn, khả năng cảm nhận va chạm, góc độ, tốc độ… kỹ năng đánh giá và so sánh kỹ thuật bản thân đang thực hiện với kỹ thuật trong bản hướng dẫn (video, ảnh…), điều cực kỳ quan trọng trong những tháng ngày mà bạn hoàn toàn phải phụ thuộc vào sự “bắt chước” khi tự luyện tập. Ngoài ra, bạn cũng có một lượng kiến thức cơ bản đủ để hiểu được những gì sau này tập luyện là đúng hoặc sai, một lượng thuật ngữ lớn giúp bạn hiểu được những thứ được đề cập ở phần sau.
Nếu như có thể, hãy cố gắng sắp xếp khó khăn của mình như thời gian hoặc điều kiện và tập luyện ở CLB, phòng tập trước khi tự tập luyện.
XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU TẬP LUYỆN NGAY TỪ ĐẦU
Đặt mình vào câu hỏi này ngay lập tức: “Mình tập vì điều gì, sức khỏe, vì yêu thích, hay vì mong muốn khả năng tự vệ?” Việc xác định ngay từ đầu cũng giống như việc bạn chọn đích đến cho một hành trình dài. Đích đến khác nhau thì hành trình sẽ khác nhau rất nhiều, cách tập luyện cũng sẽ khác nhau rất nhiều. Những người tự tập luyện thường nhận được ít lời khuyên hữu ích hơn những người trực tiếp đến phòng tập, việc xác định mục tiêu tâm lý là cực kỳ quan trọng, giúp bạn tránh việc tốn quá nhiều thời gian vào những phương thức tập luyện vô bổ.
CÓ NGƯỜI TẬP LUYỆN CÙNG
Đây là yếu tố quan trọng nhất nếu như bạn chọn câu trả lời “tập luyện để thực chiến”. Như đã nói ở trên, một trong những yếu tố quan trọng nhất trong tập luyện võ thuật đối kháng là phải hiểu được sự tương tác giữa bản thân và đối thủ. Trong suốt quá trình đối kháng, giữa bản thân – đối thủ luôn có sự tác động lẫn nhau, hành động của người này sẽ khiến người kia phải chọn lựa cách xử lý tình huống, và người nằm lại trên vỉa hè sau cuộc ẩu đả thường là người đã chọn sai cách xử lý.
Khi tập luyện một mình, khả năng tốt nhất bạn có thể có được là cảm nhận được kỹ thuật đúng, tốc độ đúng để tạo lực lớn nhất cho những cú đấm. Nhưng tất cả sự “tương tác” bạn nhận lại được là cảm giác chiếc bao dội ngược lại. Trên thực tế, có cả trăm tình huống có thể xảy ra như bị đấm trả, đối thủ tránh đòn được hoặc xui hơn nữa là hắn ta lao vào vật.
Việc có người tập luyện cùng các bài drill, sparring (đấu tập) và cả đấu thật (khi đã nắm rõ các nguyên tắc bảo hộ an toàn) sẽ giúp bạn kiểm chứng kỹ thuật liên tục, thải loại những hành động sai hoặc thiếu hiệu quả, đồng thời làm quen với sự đa dạng tình huống trong thực chiến.
Nếu như bạn không thể đến một phòng tập đàng hoàng vì bạn ở tỉnh xa, vì bận rộn công việc… thì chắc chắn xung quanh bạn cũng có người ở cùng hoàn cảnh. Hãy tìm họ, và cùng nhau tập. Những người Việt Nam đầu tiên tự tập grappling cũng đã ở hoàn cảnh tương tự, và họ vẫn còn duy trì được đến ngày nay.
CÓ NGƯỜI TƯ VẤN – GIAO LƯU ONLINE
Bạn không có một người thầy trên phòng tập đã là một thiệt thòi rất lớn, nếu bạn không có người tư vấn thì hãy chuẩn bị tâm lý rằng việc tự tập của bạn đối mặt với rất nhiều rủi ro thất bại, hoặc lãng phí thời gian.
Hầu hết người phải tự tập luyện võ thuật là vì lý do xa cách địa lý hoặc điều kiện đi lại nên cũng không có điều kiện tiếp xúc những người có hiểu biết. May mắn rằng đây là thời đại kỹ thuật số, và chiếc điện thoại đăng nhập được Facebook không còn là điều quá xa xỉ ở Việt Nam ngày nay. Ngay từ những năm 2009, làng “võ online” Việt Nam đã tồn tại với hàng chục forum. Kế đến là thời kỳ bùng nổ của Facebook, và những gì chúng ta có ngày nay là hàng trăm fanpage, group chủ đề võ thuật trên Facebook. Nhiều võ sĩ – HLV hay đơn giản là những người tập luyện nhưng có trình độ cao trong võ thuật đã hoạt động giao lưu chia sẻ kiến thức trên Facebook và các mạng xã hội. Hãy vào đó, giao lưu kết bạn và tìm kiếm những người có đủ khả năng tư vấn bạn. Những vấn đề như “cú đấm của tôi đúng chưa?” hay “Vì sao tôi cảm thấy cú đá của mình đã đúng kỹ thuật nhưng có lực” chắc chắn không phải là câu hỏi mà bạn có thể đưa lên Google và mong đợi câu trả lời chính xác.
Thực tế, bạn vẫn có rủi ro gặp phải những “tư vấn viên đểu”. Nếu tỉnh táo một chút, lắng nghe nhiều người cùng lúc và quan trọng nhất là để ý sự thay đổi của mình (tích cực hay tiêu cực) khi nghe theo lời của họ, bạn sẽ nhận ra liệu người tư vấn cho mình có phải người nói đúng hay không.
CÓ BÀI BẢN ĐÚNG
Thực tế khái niệm “bài bản đúng” cũng không phải điều dễ nhận định, nhất là khi bạn ở thế bất lợi về việc tìm hiểu kiến thức tập luyện. Bạn có thể tham khảo những người bạn có chuyên môn, các trang diễn đàn uy tín để tìm câu trả lời cho mình. Đảm bảo bài bản đúng là cách để bạn đạt được hiệu quả tập luyện cao nhất có thể, dù bạn vẫn ở trong hoàn cảnh không ai mong muốn là ngày ngày làm bạn với bao cát.
Hãy nhớ, thế giới mạng rất rộng, và “hàng đểu” cũng không ít. Bạn không thể ngay lập tức tin ngay vào các video clip trên Youtube kiểu như “Cách để chưởng chết người bằng 36 tử huyệt”. Nếu tự tập, hãy nhớ rằng bạn cần phải tỉnh táo hơn cả những người có điều kiện đi tập bình thường.
HỌC TIẾNG ANH VÀ KHÔNG NGỪNG CẬP NHẬT THUẬT NGỮ
Nếu có vốn tiếng Anh tốt, bạn vừa có thể hiểu được nhiều thuật ngữ phức tạp đã trở thành câu cửa miệng của cộng đồng võ thuật online, vừa có được nguồn kiến thức quý giá từ các trang nước ngoài, các ebook tài liệu quý. Thậm chí, bạn có thể tự tham gia các diễn đàn trao đổi võ thuật lớn và uy tín của thế giới như Sherdog – nơi bạn có thể nhận được lời khuyên trực tiếp từ nhiều người nổi tiếng.
Bạn cũng nên để ý, ghi nhớ nghĩa của các thuật ngữ võ thuật. Điều đó giúp bạn nhanh chóng hiểu nội dung của những bài trao đổi, chia sẻ được đăng tải rất nhiều trên cộng đồng mạng mà không cần phải làm phiền người khác khi liên tục hỏi những vấn đề nhỏ nhặt như “Jab nghĩa là gì”. Học thuộc luôn câu này: “Google không tính phí sử dụng. Đừng hỏi những gì bạn có thể tự hỏi Google”.
SẴN SÀNG GIAO LƯU
Nếu như “có người tập luyện cùng” là yếu tố quan trọng nhất thì “sẵn sàng giao lưu” là điều quan trọng thứ nhì, dù đó là điều cuối cùng bạn có thể làm được.
Điều đáng sợ nhất khi quyết định tự tập luyện đó là bạn không có môi trường thử nghiệm các kỹ thuật đã có cũng như các yếu tố thể chất như phản xạ, tâm lý… và dễ sinh ảo tưởng. Mọi thứ vẫn không có gì đáng nói, trừ khi chuyện xấu xảy đến (ẩu đả chẳng hạn), và đã quá muộn để bạn nhận ra tất cả những gì bạn có được sau vài năm tập luyện (sai phương pháp) là những cú đấm yếu ớt và một cái đầu chậm chạp.
Bạn không có điều kiện đế đến phòng tập mỗi ngày, đó là điều có thể chấp nhận được. Nhưng nếu bạn xem việc vài tháng đi xa một chút, đến dự các buổi giao lưu võ thuật hoặc xin đấu tập 1 buổi ở phòng tập uy tín vẫn quá khó đối với bạn, tốt nhất bạn nên giảm sự kỳ vọng của mình vào hiệu quả tập luyện.
Lời cuối: Tự tập luyện là một phương án “vạn bất đắc dĩ”, nhiều rủi ro và có thể làm phí phạm thời gian. Việc tự tập luyện (nếu không còn cách nào khác) đòi hỏi sự nghiêm túc, ý thức giới hạn bản thân và cả sự khôn ngoan.
Hồ Võ
