Ngày nay, chúng ta thường hay sử dụng chồng chéo giữa hai thuật ngữ “Võ tự do” và “Võ tổng hợp”. Thậm chí, nhiều tờ báo lớn vẫn dùng từ “Võ tự do” để nói về MMA hiện đại. Liệu cách dùng từ này có thực sự chuẩn xác?
Con đường MMA VN (Phần 1): MMA cho người Việt, có nhất thiết phải đổ máu?
Con đường MMA VN (Phần 2): Sức hút và tính tất yếu của MMA
Sự nhầm lẫn trong việc sử dụng từ ngữ “Võ tự do” và “Võ tổng hợp” có lẽ bắt nguồn từ nhầm lẫn trong những vấn đề sau:
Võ tự do của người Việt
Từ khoảng đầu những năm 1920 – trước năm 1975, người Việt tồn tại một thể thức võ thuật được gọi là “Võ Tự Do”.
Thế nhưng, dựa vào các sử liệu đáng tin cậy, có thể thấy rằng “Võ Tự Do” của người Việt thời điểm đó phần nhiều giống luật thi đấu của Muay Thái ngày nay: bao gồm đầy đủ đấm – đá – chỏ – gối, vật ngã. Thế nhưng, Võ Tự Do Việt Nam vẫn không tồn tại các kỹ thuật ground fight (địa chiến).
Cũng theo các tài liệu lịch sử này, “Võ Tự Do” của người Việt thực chất là cách gọi thể thức thi đấu “Võ đài thi đấu tự do”, với chữ “Tự do” này là “Tự do thi đấu giữa các môn phái”, đa phần là Võ cổ truyền Việt Nam và võ sĩ của các bộ môn ngoại lai như quyền Anh, quyền Thái… Chữ “Tự do” này không ám chỉ sự đầy đủ trong kỹ thuật, mà ám chỉ sự rộng mở trong đối tượng tham gia. Tuy vậy, có thể nói rằng “Võ Tự Do” tại thời điểm đó đã là một luật đấu hết sức “thoáng” và cho phép nhiều bộ môn, nhiều trường phái võ thuật thể hiện sức mình.
Võ tự do – tổng hợp của các dân tộc khác
Sự tổng hợp và đa đạng đòn thế là một phần tất yếu tỏng sự phát triển của võ thuật nhân loại, chúng ta có thể thấy điều này khi tìm hiểu võ thuật ở nhiều vùng đất cách biệt nhau.
600 năm trước Công Nguyên, bộ môn Pankration đã xuất hiện tại Hi Lạp, trở thành một bộ môn thi đấu chính thức trong Olympic cổ đại và được biết đến như “một sự kết hợp giữa đấm bốc và đấu vật”. Đây cũng được xem là môn võ thuộc nhóm hybrid (tổng hợp) đầu tiên của loài người.
Tại Nam Mỹ, bộ môn thể thao đối kháng Vale Tudo cũng đặc biệt phát triển suốt thế kỉ 20, với luật thi đấu đầy đủ hệ thống đòn thế ở cả 3 trường phái striking (đấm đá chỏ gối), grappling (khóa siết) và wrestling (vật). Tuy nhiên, Vale Tudo vẫn phần nhiều thiên về sự “Tự do” (cho phép nhiều đòn thế) chứ chưa phải sự “tổng hợp”
Ngoài ra, chúng ta còn có thể nhắc đến một số sự kiện sau – những hoàn cảnh đẩy đến mâu thuẫn giữa sự “tự do” và “tổng hợp”:
- Năm 1920: Carlos Gracie bất ngờ đại diện cho đại gia Gracie tộc tổ chức sự kiện Gracie Challenge (Lời thách thức của nhà Gracie), gửi lời mời đến võ sĩ của tất cả các môn võ đến giao đấu với luật Vale Tudo. Những trận đấu của gia đình Gracie được làng võ coi như mầm mống của MMA hiện đại. Là những người đã sáng tạo và hoàn chỉnh những bước phát triển đầu tiên bộ môn Brazilian Jiujitsu, gia tộc Gracie xem đây là cơ hội để kiểm chứng bộ môn này – bởi lẽ Brazilian Jiujitsu với hệ thống kỹ thuật khóa siết, không đấm đá trực tiếp vẫn còn là một điều khá mới mẻ. Điều thú vị là gia đình Gracie đã chiến thắng gần hết các trận đấu. Quý độc giả có thể xem kỹ hơn tại bài viết Gracie Challenge – một gia tộc thách thức cả thế giới
- 1963: Gene Lebell (Judo) – Milo Savage (Boxing) xảy ra mâu thuẫn và quyết định tổ chức thách đấu. Do đến từ hai bộ môn khác nhau nên cả hai quyết định sử dụng một bộ luật đã chỉnh sửa – có thể xem như một thể thức võ tự do. Đây được xem là trận võ tự do đầu tiên trong lịch sử truyền thông khi trận đấu được truyền hình đến đông đảo khán giả.
- 1970: Rorion Gracie, một thành viên của gia tộc Gracie (đã nói ở trên) đem khái niệm Vale Tudo truyền bá vào nước Mỹ, góp phần hình thành nên giải đấu võ thuật tổng hợp lớn nhất lịch sử: UFC.
Võ tự do (thời kì đầu của giải đấu UFC)
UFC có thể xem như giải đấu mở đầu cho kỷ nguyên của võ thuật tự do – tổng hợp hiện đại. Được tổ chức để những đại diện của các môn võ tranh tài, tìm ra câu trả lời cho tranh cãi lớn nhất lịch sử võ thuật: “Đâu mới là môn võ thực chiến nhất”, UFC đã sử dụng luật Vale Tudo. Có thể nói, UFC thời kì đầu vẫn là “võ tự do” – nơi mà Brazilian Jiujitsu của gia đình Gracie đã chiến thắng áp đảo.
Võ tổng hợp hiện đại – MMA – Mixed Marital Arts
Brazilian Jiujitsu đã từng “bá đạo” trong thời gian đầu của UFC. Bộ môn này đã đánh thẳng vào một trong những điểm logic quan trọng nhất của võ thuật: một võ sĩ giỏi standing fight (đánh đứng) sẽ hoàn toàn trở nên vô dụng khi bị kéo ngã xuống đất – sở trường thi đấu của các bộ môn grappling.
Để chống lại điều này, các võ sĩ standing fight (Boxing, Muay Thai, Karate…) bắt đầu cross train (tập thêm) Brazilian Jiujitsu hoặc các bộ môn tương tự để có thể đáp trả lại ý đồ sử dụng địa chiến (ground fight). Tương tự như vậy, các võ sĩ Brazilian Jiujitsu cũng phải tập standing fight để có thể thi đấu khi không áp dụng được sở trường của mình.
Và đây chính là thời điểm khái niệm “Tổng hợp” (Mixed) ra đời. Từ một giải đấu nơi sự “Tự do” được hiểu như một luật đấu nơi “đòn gì cũng được dùng” để đảm bảo công bằng cho mọi môn võ, các thế hệ võ sĩ UFC dần dần ý thức được sự cần thiết trong việc thông thạo nhiều trường phái võ thuật.
Sự “Tổng hợp” võ thuật không chỉ là một luật đấu “thoáng”, nơi chúng ta có thể dùng mọi đòn thế. Sự “tổng hợp” còn mang ý nghĩa tiến bộ to lớn của võ thuật, khi mà đòn thế ở các trường phái không chỉ được sử dụng kiểu “thích gì làm nầy” mà còn có sự liên kết trong cả kỹ thuật lẫn chiến thuật, tạo nên một phong cách thi đấu đầy đủ, hài hòa.
Khái niệm “võ tổng hợp” cũng là cách dịch đúng nhất của Mixed Martial Arts -MMA – bộ môn võ thuật đối kháng ngày nay đã được công nhận bởi các giải đấu như UFC, Bellator, One FC….
Tổng kết:
Nhiều người nói vui: “Võ tự do” là khái niệm mà chúng ta có thể….”quẳng” bất cứ đòn thế nào vào đó, nhưng “Võ tổng hợp” là con đường chắt lọc và kết hợp.
Như vậy, cách gọi “Võ tổng hợp” hay “Võ tự do” đều đúng, đó đều là những thuật ngữ đã từng tồn tại trong lịch sử võ thuật nhân loại, cũng như của Việt Nam. Thế nhưng, trong cách sử dụng từ ngữ, cần xem lại tình huống, hoàn cảnh và tính chất bộ môn đang nói đến để có thể dùng từ chính xác.
Chẳng hạn, chúng ta có thể nói về “Võ tự do” của Việt Nam trước năm 1975, thế nhưng nếu nói về những trận đấu trong lồng sắt của UFC ngày nay, nó đã là “Võ tổng hợp” chứ không còn là “Võ tự do” nữa.
Video: MMA ngày nay – “Võ tổng hợp”
[jwplayer player=”1″ mediaid=”96660″]
Hồ Võ
