Ngọc Trản là một bài quyền hội đủ các yếu tố có tính cơ bản và là một trong những bài mang tính chính thống, tiêu biểu của võ Bình Định. Bài quyền Ngọc Trản hiện vẫn được lưu truyền và phổ biến rộng rãi trong dân gian với luyện tập công phu, tấn công toàn diện, kết hợp cương nhu, lại có những thế né tránh, phản đòn lợi hại; khi di chuyển thì linh hoạt, nhẹ nhàng, nhưng khi ra đòn thì nhanh và mạnh.
Diệp Vấn 3: Sau võ thuật là những triết lý về vợ chồng còn đọng lại
15 triết lý võ thuật sống mãi với thời gian của Lý Tiểu Long
“Chén ngọc” tìm lại
Bài quyền Ngọc Trản có tự bao giờ, xuất xứ ở đâu, chưa rõ. Tuy nhiên, theo lưu truyền trong dân gian, bài quyền này là gia phả của võ phái An Vinh, trong môn phái của võ sư Hương Mục Ngạc truyền lại. Trong quá trình tìm tư liệu để nghiên cứu về nguồn gốc và đặc trưng võ cổ truyền Bình Định, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy bài thiệu quyền Ngọc trản trong gia phả họ Trương ở Phù Mỹ.
Theo ông Trương Đức Hồng, người hiện đang lưu giữ cuốn sách võ này, thì ông tổ dòng họ Trương là Trương Đức Thường người xứ Thanh Hà, tỉnh Hải Dương vào khai sơn phá thạch ở vùng núi Ngạch (nay thuộc xã Mỹ Hiệp, huyện Phù Mỹ) vào đầu thế kỷ thứ XVII (khoảng năm 1605). Sau đó mới đến định cư ở thôn Phú Thiện (xã Mỹ Hòa, Phù Mỹ) cho đến ngày nay. “Khi ấy, cả vùng đất quanh nơi này hãy còn là chốn rừng núi. Tổ tiên chúng tôi phải luyện tập võ nghệ để đương đầu với thú dữ và những hiểm nguy nơi vùng đất mới. Tôi nghĩ, đó là lý do mà tổ tiên chúng tôi biên chép và truyền tụng những thế võ trong cuốn sách này”- ông Hồng nói.
Cũng theo ông Hồng thì trong gia phả của dòng tộc để lại, dòng họ Trương có nhiều người học giỏi, thi đỗ cử nhân, cả văn lẫn võ và hầu như đều theo nghiệp văn chương và nghiệp võ. Như ông Trương Đức Giai, Trương Đức Lân, Trương Trạch… đều đỗ cử nhân võ. Trong đó, ông Trương Trạch chính là thầy dạy võ cho ông Trương Thanh Đăng, sau này làm chưởng môn phái Sa Long Cương (một trong những môn phái có ảnh hưởng lớn ở Nam Bộ). Còn căn cứ vào bài vị thờ ông Trương Đức Giai tại từ đường họ Trương, thì ông Giai chính là người biên soạn tập sách võ hiện vẫn còn lưu truyền trong dòng họ Trương.
Với việc phát hiện ra bài thiệu, các nhà nghiên cứu mới nhận thức được tính liên hoàn âm – dương xuyên suốt cả bài quyền và chỉnh lý được những sai lầm do việc lưu truyền “tam sao thất bổn” trước đây.
“Chén ngọc trên đài bạc”- ẩn ý người xưa
Ngọc Trản là chén ngọc. Vậy cái ẩn ý của người xưa khi đặt tên bài quyền và lời thiệu của bài quyền này như thế nào, hiện vẫn có những giải thích khác nhau. Võ sư Nguyễn Anh Dũng cho rằng: “Võ công và chén rượu, hình như có sự gắn bó ngàn đời. Trước khi lên đường ra chiến trận, được vua ban ngự tửu chúc kỳ khai đắc thắng, lúc ca khúc khải hoàn cũng được vua đón tận cổng thành, tự tay rót rượu mừng mã đáo thành công. Hoặc việc chinh chiến, không về cũng thường tình như uống chén rượu vậy thôi”.
Tuy nhiên, võ sư Hồ Bửu (Giám đốc Võ đường Tây Sơn – Bình Định tại Mỹ), một trong những học trò của hai võ sư vào hàng bậc thầy của giới võ thuật Bình Định là Diệp Bảo Sanh (chưởng môn nhân đời thứ hai của Bình Thái Đạo) và Hồ Nhu (tức Hồ Ngạnh), thì đi tìm ý nghĩa của bài quyền Ngọc Trản từ liên tưởng khác.
Võ sư Hồ Bửu cho rằng: “Bài Ngọc Trản, có câu mở đầu Ngọc Trản ngân đài, tả hữu tấn khai. Ngọc trản (chén ngọc, chén nhỏ uống rượu hay trà), ngân đài (đĩa bạc có chân dùng để đặt trái cây cúng). Nhà của người Việt, hầu hết đều có một bàn thờ tổ tiên ông bà. Trên bàn thờ ấy, phía trước là cặp chân đèn cầy, chính giữa là một cái lư hương. Kế đến phía trong, và trước bài vị là lục bình cắm hoa, một đĩa bằng bạc có chân, người Bình Định gọi là cổ bồng, đặt trái cây, và bộ tách trà hay một nậm rượu với những chén ngọc nhỏ nhắn xinh xinh. Gia đình giàu có thì chén ngọc đũa ngà, cổ bồng bằng bạc; còn nhà nghèo khó cũng cố gắng lựa một bộ chén và cái đĩa đựng trái cây đẹp nhất, mà với họ quý như ngọc như ngà, để cúng kiến ông bà.
Chén ngọc và đĩa bạc là hai vật thể làm sao có thể khai mở tiến ra bên trái bên phải? À! Thì ra câu thiệu này ngụ ý nói tổ tiên đã bỏ công sức, mồ hôi nước mắt và cả xương máu để xây đắp ngôi nhà và đất nước Việt Nam…. Vậy điều đầu tiên của người học võ là phải biết tri ân các bậc tiền nhân và phải noi gương dấn thân bảo vệ non sông để Tổ quốc này mãi mãi trường tồn”.
Xem ra, mỗi bài thiệu của võ Bình Định, ngay từ cái tên, đã hàm chứa một triết lý, một thông điệp của tiền nhân. Ngày xuân, trong chén rượu dâng lên vọng tưởng các tiền nhân, nhắc lại ẩn ý của hình ảnh “chén ngọc trên đài bạc” để thêm hiểu và yêu những giá trị văn hóa tinh thần ẩn chứa trong di sản văn hóa vô giá: Võ cổ truyền Bình Định.
Theo Báo Bình Định
